ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Θ Ε Ω Ρ Η Τ Ι Κ Η Σ Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ Γ ΄ Λ Υ Κ Ε Ι Ο Υ
Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Πλάτωνος Πρωταγόρας, 321 B6 –
Ἅτε δὴ οὖν οὐ πάνυ τι σοφὸς ὢν ὁ Ἐπιμηθεὺς ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσας τὰς δυνάμεις εἰς τὰ ἄλογα× λοιπὸν δὴ ἀκόσμητον ἔτι αὐτῷ ἦν τὸ ἀνθρώπων γένος, καὶ ἠπόρει ὅτι χρήσαιτο. Ἀποροῦντι δὲ αὐτῷ ἔρχεται Προμηθεὺς ἐπισκεψόμενος τὴν νομήν, καὶ ὁρᾷ τὰ μὲν ἄλλα ζῷα ἐμμελῶς πάντων ἔχοντα, τὸν δὲ ἄνθρωπον γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον× ἤδη δὲ καὶ ἡ εἱμαρμένη ἡμέρα παρῆν, ἐν ᾗ ἔδει καὶ ἄνθρωπον ἐξιέναι ἐκ γῆς εἰς φῶς. Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ὁ Προμηθεὺς ἥντινα σωτηρίαν τῷ ἀνθρώπῳ εὕροι, κλέπτει Ἡφαίστου καὶ Ἀθηνᾶς τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί--ἀμήχανον γὰρ ἦν ἄνευ πυρὸς αὐτὴν κτητήν τῳ ἢ χρησίμην γενέσθαι--καὶ οὕτω δὴ δωρεῖται ἀνθρώπῳ. Τὴν μὲν οὖν περὶ τὸν βίον σοφίαν ἄνθρωπος ταύτῃ ἔσχεν, τὴν δὲ πολιτικὴν οὐκ εἶχεν: ἦν γὰρ παρὰ τῷ Διί. Τῷ δὲ Προμηθεῖ εἰς μὲν τὴν ἀκρόπολιν τὴν τοῦ Διὸς οἴκησιν οὐκέτι ἐνεχώρει εἰσελθεῖν--πρὸς δὲ καὶ αἱ Διὸς φυλακαὶ φοβεραὶ ἦσαν--εἰς δὲ τὸ τῆς Ἀθηνᾶς καὶ Ἡφαίστου οἴκημα τὸ κοινόν, ἐν ᾧ ἐφιλοτεχνείτην, λαθὼν εἰσέρχεται, καὶ κλέψας τήν τε ἔμπυρον τέχνην τὴν τοῦ Ἡφαίστου καὶ τὴν ἄλλην τὴν τῆς Ἀθηνᾶς δίδωσιν ἀνθρώπῳ, καὶ ἐκ τούτου εὐπορία μὲν ἀνθρώπῳ τοῦ βίου γίγνεται, Προμηθέα δὲ δι' Ἐπιμηθέα ὕστερον, ᾗπερ λέγεται, κλοπῆς δίκη μετῆλθεν.
Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Ξενοφώντος - Κύρου ἀνάβασις, Β, Ι, 2
Ἅμα δέ τῇ ἡμέρᾳ συνελθόντες οἱ στρατηγοί ἐθαύμαζον ὅτι Κῦρος οὔτε ἄλλον πέμπει σημανοῦντα ὅ,τι χρή ποιεῖν οὔτε αὐτός φαίνοιτο. Ἔδοξε οὖν αὐτοῖς συσκευασαμένοις ἅ εἶχον καί ἐξοπλισμένοις προϊέναι εἱς τό πρόσθεν ἕως Κύρῳ συμμείξειαν. Ἤδη δέ ἐν ὁρμῇ ὄντων ἅμα ἡλίῳ ἀνέχοντι ἦλθε Προκλῆς ὁ Τευθρανίας ἄρχων, γεγονώς ἀπό Δαμαράτου τοῦ Λάκωνος καί Γλοῦς ὁ Ταμῶ. Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος μέν τέθνηκεν, Ἀριαῖος δέ πεφευγώς ἐν τῷ σταθμῷ εἴη μετά τῶν ἄλλων βαρβάρων, ὅθεν τῇ προτεραῖᾳ ὥρμηντo καί λέγοι ὅτι ταύτην μέν τήν ἡμέραν περιμενοῖεν αὐτούς, εἰ μέλλοιεν ἥκειν, τῇ δέ ἄλλῃ ἀπιέναι φαίη ἐπί Ἰωνίας, ὅθονπερ ἦλθε. Ταῦτα ἀκούσαντες οἱ στρατηγοί καί οἱ ἄλλοι Ἕλληνες πυνθανόμενοι βαρέως ἔφερον.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Α. Από το διδαγμένο κείμενο να μεταφράσετε το απόσπασμα: «Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ... δίκη μετῆλθεν».
Α. 1. α. Ποιο είναι το διαφοροποιητικό στοιχείο του ανθρώπου ως προς τα υπόλοιπα ζώα και πώς σχετίζεται αυτό με τα δώρα που πήρε από τον Προμηθέα;
β. Να εντοπίσετε μέσα στο κείμενο το στοιχείο του μύθου και να προσδιορίσετε τη λειτουργία του.
2. α. Ποιά αντίφαση ως προς τις ιδέες του μεγάλου σοφιστή προκύπτει από το μύθο που χρησιμοποιεί;
β. Να δικαιολογήσετε την επιλογή του Πρωταγόρα να αναπτύξει τη συλλογιστική του με μύθο.
3. α. Να δώσετε δύο ομόρριζες λέξεις της Νέας Ελληνικής (απλές ή σύνθετες) για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις:
δίδωσιν, ὁρᾷ, εὕροι
β. Με ποιες λέξεις του κειμένου έχουν ετυμολογική συγγένεια οι παρακάτω λέξεις: λαθρεπιβάτης, ιταμός, ανακωχή, γονέας, λεξικό.
4. Ποια είναι η προσφορά του Σωκράτη στη φιλοσοφία σύμφωνα με τον Αριστοτέλη;
Β. Να μεταφράσετε το αδίδακτο κείμενο.
Β. 1. α. Να γράψετε τους τύπους που σας ζητούνται για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις:
ἔδοξε: β′ ενικό πρόσωπο Προστακτικής Ενεστώτα.
εἶχον: β′ ενικό πρόσωπο Προστακτικής Αορίστου β′, ίδιας φωνής.
ὄντων: ίδιος τύπος στον Αόριστο β΄ και τον Παρακείμενο.
φαίη: μετοχές όλων των χρόνων στη φωνή που βρίσκεται ο τύπος.
ἔφερον: β′, γ′ πληθυντικό πρόσωπο Υποτακτικής Αορίστου ίδιας φωνής και γ΄ ενικό Πρόσωπο Οριστικής Μέλλοντα.
β. ταῦτα, γεγονώς, ὅ,τι, ἀκούσαντες, Ἕλληνες: να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των λέξεων στον άλλο αριθμό.
2. α. ἀκούσαντες: Να αναλύσετε τη μετοχή στην αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση.
β. Να αναγνωρίσετε το συντακτικό ρόλο των λέξεων: Κύρῳ, ἄρχων, τῃ προτεραῖᾳ, ἤκειν.
Α Π Α Ν Τ Η Σ Ε Ι Σ
Α ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
Επειδή όμως δεν ήταν και πολύ σοφός ο Επιμηθέας, χωρίς να το καταλάβει, ξόδεψε (ξόδεψε) όλες τις δυνάμεις στα άλογα ζώα· υπολειπόταν λοιπόν σ’ αυτόν ακόμα ατακτοποίητο το γένος των ανθρώπων και βρισκόταν σε αμηχανία τι να το κάνει. Και ενώ αυτός βρισκόταν σε αμηχανία, έρχεται ο Προμηθέας, για να επιθεωρήσει τη μοιρασιά, και βλέπει τα άλλα ζώα να είναι τακτοποιημένα με επιμέλεια σε όλα, ενώ τον άνθρωπο (να είναι) γυμνός ξυπόλυτος, χωρίς στρώμα και χωρίς όπλα· ωστόσο έφτανε πια και η καθορισμένη από τη μοίρα μέρα, κατά την οποία έπρεπε να βγει και ο άνθρωπος από τη γη στο φως. Καθώς (επειδή) λοιπόν ο Προμηθέας, βρισκόταν σε αμηχανία (αδιέξοδο) τι λογής σωτηρία να βρει για τον άνθρωπο, αποφασίζει να κλέψει την τέχνη του Ήφαιστου και της Αθηνάς (τη συνδυασμένη) με τη φωτιά – γιατί ήταν αδύνατο να αποκτηθούν αυτές από κάποιον ή να χρησιμοποιηθούν χωρίς φωτιά – και έτσι τις χαρίζει στον άνθρωπο. Τη σοφία του λοιπόν για τη ζωή του (για να ζήσει) έτσι την απόκτησε ο άνθρωπος, την πολιτική όμως ικανότητα δεν την είχε· γιατί βρισκόταν στα χέρια του Δία. Και στον Προμηθέα δεν ήταν δυνατό (δεν είχε καιρό) πια να μπει στην Ακρόπολη, την κατοικία του Δία – και εκτός απ’ αυτό, και οι φρουροί του Δία ήταν φοβεροί – μπαίνει λοιπόν κρυφά στο σπίτι της Αθηνάς και του Ήφαιστου, που ήταν κοινό (που το είχαν μαζί), μέσα στο οποίο καταγίνονταν με τις τέχνες, και αφού έκλεψε την τέχνη με φωτιά του Ήφαιστου και την άλλη (τέχνη) της Αθηνάς* τις δίνει στον άνθρωπο· και απ’ αυτό εξασφαλίζονται για τον άνθρωπο πλούσια μέσα για τη ζωή του, ο Προμηθέας όμως εξαιτίας του Επιμηθέα, αργότερα, καθώς λέγεται, διώχθηκε δικαστικά για κλοπή.
Α. 1. α. Σὐμφωνα με το μύθο του Πρωταγόρα ο άνθρωπος σε αντίθεση με τα υπόλοιπα ζὠα (ἄλογα) διέθετε το πολύτιμο στοιχείο της λογικής⋅ χάρη σε αυτό ανέπτυξε πολιτισμό και εξελίχτηκε τόσο σε κοινωνικό όσο και σε ατομικό επίπεδο. Η θαυμαστή πορεία του ανθρώπου δεν θα μπορούσε βέβαια να πραγματοποιηθεί χωρίς τη συμβολή του Προμηθέα και των δώρων του. Ο Προμηθέας έκλεψε από το εργαστήρι της Αθηνάς και του Ηφαίστου την «ἔντεχνον σοφίαν» και την «ἔμπυρον τέχνην». Με τον πρώτο όρο νοούνται οι τεχνικές γνώσεις, οι εμπειρίες και οι δεξιότητες που σχετίζονται με τις τέχνες. Αυτές (οι πρακτικές τέχνες) μπορούν να καλύπτουν τις βιολογικές ανάγκες του ανθρώπου αλλά σχετίζονται και με την καλλιτεχνική δημιουργία.
Ο όρος «έμπυρος τέχνη» αφορά στην πρακτική εφαρμογή των τεχνικών γνώσεων κυρίως με τη χρήση της φωτιάς ως πηγή ενέργειας, επειδή σε πολλές τεχνικές εφαρμογές χρησιμοποιούνται υλικά που τα κατεργάζεται με τη φωτιά. Έτσι ο άνθρωπος με τα δώρα του Προμηθέα έθεσε τις βάσεις γι' αυτό που σήμερα ονομάζουμε «τεχνολογία» και μπόρεσε να επιβιώσει και να προσαρμοστεί στο φυσικό περιβάλλον. Όμως με τη λογική που τον διακρίνει και ιδιαίτερα μετά τη μεσολάβηση του Δία που του προσέφερε την πολιτική αρετή, ο άνθρωπος προχώρησε ακόμη πιο πέρα, δημιούργησε θρησκεία, γλώσσα, κοινωνική οργάνωση, στοιχεία πολιτισμού και έτσι διαφοροποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τα άλλα ζώα.
β. Η φράση «εἱμαρμένη ἡμέρα» αποτελεί στοιχείο του μύθου και προσδιορίζει το χρονικό όριο στην εξέλιξή του. Τα στοιχεία του μύθου χρησιμοποιούνται για να χωρίσουν την εποχή της δημιουργίας σε στάδια και δηλώνουν το πέρασμα από μία σημαντική χρονική περίοδο σε άλλη, από μία μορφή ζωής σε μία άλλη. Η φράση αυτή μας θυμίζει την ανάλογη φράση της Χριστιανικής γραφής «ὅτε ἦλθε τό πλήρωμα τοῦ χρόνου»⋅ ακόμα και οι περίοδοι της δημιουργίας, όπως παρουσιάζονται μέσα από το μύθο θα μπορούσαν να συσχετιστούν με την αναφορά της Παλαιάς Διαθήκης στις ημέρες της δημιουργίας του κόσμου.
2. α. Ο Πρωταγόρας προκειμένου να αποδείξει το διδακτό της αρετής χρησιμοποιεί το μύθο, κατά τον οποίο η δημιουργία των έμβιων όντων οφείλεται στους Θεούς. Ορισμένοι λοιπόν καταλόγισαν στον Πρωταγόρα πως η
γενικότερη αναφορά του στην ύπαρξη των Θεών δεν συμφωνεί με τον αγνωστικισμό του μεγάλου φιλοσόφου. Η αντίφαση αυτή αίρεται αν σκεφτούμε πως ο μύθος λειτουργεί αλληγορικά και στηρίζεται σε συμβολισμούς. Ο Δίας συμβολίζει τη νομοτέλεια που διέπει τη φύση και οι άλλοι Θεοί του μύθου συμβολίζουν τα όργανα της νομοτέλειας. Εξάλλου η αναφορά του Προμηθέα στους θεούς δεν γίνεται για να δηλώσει την πίστη του στην ύπαρξή τους αλλά για να ερμηνεύσει τη δημιουργία θρησκευτικού συναισθήματος.
β. Ο Πρωταγόρας, πριν αρχίσει την ανασκευή της διαφωνίας του Σωκράτη για το διδακτό της αρετής, δηλώνει – και μάλιστα με κάποια αυτοπεποίθηση – ότι θα χρησιμοποιήσει το μύθο. Ο μεγάλος σοφιστής σκόπιμα επιλέγει αυτόν τον τρόπο για την αρχή καθώς αποτελεί πρόσφορο μέσο για την επίδειξη των γνώσεών του και της ρητορικής του δεινότητας. Στο μύθο συνυπάρχουν στοιχεία λαϊκού ύφους και ποιητικές εκφράσεις. Η απλή κατασκευή του λόγου, οι εικόνες και οι αλληγορίες προσδίδουν στην αφήγηση ζωντάνια και παραστατικότητα. Ο συμβολικός χαρακτήρας του μύθου και η φυσικότητα του λαϊκού τρόπου έκφρασης σε συνδυασμό με το περίτεχνο ύφος του σοφιστή κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον. Στη συνέχεια του διαλόγου, όπου η σκέψη θα γίνει πυκνότερη, ο Πρωταγόρας θα χρησιμοποιήσει τη λογική.
3. α. δίδωσιν: αντίδοτο, απόδοση
ὁρᾷ: κάτοψη, οπτικός
εὕροι: εφεύρεση, ευρηματικός
β. λαθρεπιβάτης: ἔλαθεν, λαθών
ιταμός: ἔρχεται, εἰσελθεῖν, εἰσέρχεται, μετῆλθεν
ανακωχή: ἔχοντα, ἔσχεν, εἶχεν
γονέας: γενέσθαι, γίγνεται, γένος
λεξικό: λέγεται, ἄλογα
4. Βλ. Σχολικό βιβλίο, «Αρχαία Ελληνικά, Φιλοσοφικός λόγος» Ο.Ε.Δ.Β. σελ. 36 – 37: «Έχει λεχθεί για το Σωκράτη … προς το καθολικό και αιώνιο».
Β. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΔΙΔΑΚΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
Καθώς ξημέρωνε οι στρατηγοί αφού συγκεντρώθηκαν απορούσαν επειδή ο Κύρος ούτε άλλον στέλνει για να ανακοινώσει τι πρέπει να κάνουν ούτε ο ίδιος φαινόταν. Φάνηκε λοιπόν καλό σε αυτούς, αφού τακτοποιήσουν αυτά που είχαν και αφού εξοπλιστούν να προχωρήσουν μπροστά, μέχρι να συναντήσουν τον Κύρο. Ήδη όμως, όταν πια ήταν έτοιμοι να ξεκινήσουν, καθώς ξημέρωνε, ήρθε ο Προκλής ο άρχοντας της Τενθρανίας, που είχε γεννηθεί από τον Δαμάρατο από την Λακωνία, και (ήρθε) ο Γλους ο γιος του Ταμώ. Αυτοί έλεγαν ότι ο Κύρος είχε πεθάνει, ενώ ο Αριαίος δε είχε καταφύγει στο σταθμό μαζί με τους άλλους βαρβάρους, από όπου την προηγούμενη μέρα είχαν ξεκινήσει, και ότι τους πληροφορούσε πως αυτή μεν την ημέρα τους θα τους περίμεναν αν σκόπευαν να έρθουν, την άλλη όμως (ημέρα) έλεγε ότι θα φύγει προς την Ιωνία, από όπου ακριβώς ήρθε. Αυτά όταν άκουσαν οι στρατηγοί και οι άλλοι Έλληνες στεναχωριόντουσαν που τα μάθαιναν.
Β. 1. α. ἔδοξε: β΄ εν. Προστ.: δόκει
εἶχον: σχές
ὄντων: Αορ. β΄: γενομένων
Πρκ.: γεγονότων, γεγενημένων
φαίη: Ενεστ.: φάσκων, φάσκουσα, φάσκων
Μελλ.: φήσων, φήσουσα, φῆσον
Αορ.: φήσας, φήσασα, φῆσαν
ἔφερον: Υποτ. Αορ3ｰ. β΄: ἐνέγκητε, ἐνέγκωσι(ν)
Οριστ. Μέλλ.: οἴσει
β. Γενική Δοτική Αιτιατική
ταῦτα: τούτου τούτῳ τοῦτο
γεγονώς: γεγονότων γεγονόσι γεγονότας
ὅ,τι: ὧντινων οἷστισι(ν) ἅτινα ή ἅττα
ἀκούσαντες: ἀκούσαντος ἀκούσαντι ἀκούσαντα
Ἕλληνες: Ἕλληνος Ἕλληνι Ἕλληνα
2. α. ἀκούσαντες: Επιρρηματική χρονική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος ἒφερον, οἱ στρατηγοί καί οἱ Ἕλληνες. Αν μετατραπεί σε δευτερεύουσα χρονική πρόταση θα έχει τη μορφή: «ἐπεί οἱ στρατηγοί καί οἱ Ἕλληνες ἤκουσαν»
β. Κύρῳ: Αντικείμενο του ρήματος "συμμείξειαν".
ἄρχων: Παράθεση στο υποκείμενο "Προκλῆς".
τῆ προτεραῖᾳ: Δοτική του χρόνου στο ρήμα "ὡρμῶντο".
ἥκειν: Τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο στο ρήμα "μέλλοιεν" (ταυτοπροσωπία).
* Ο Ήφαιστος είχε σχέση με τη μεταλλουργική τέχνη, ενώ η Αθηνά είχε εφεύρει τις ειρηνικές τέχνες (την τέχνη της γεωργίας, την ξυλουργική, την οικοδομική κ.λ.π.)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου